Bốc mộ là gì? Những điều cần lưu ý để bốc mộ, cải táng tránh “động mả”

Bốc mộ là một tập tục của người dân Việt Nam và một số nước Á Đông, thể hiện lòng thành kính và trách nhiệm của con cháu đối với gia tiên. Tuy nhiên, nhiều người lo sợ rằng: nếu không thực hiện đúng cách, nghi lễ này có thể khiến động mồ động mả và đem lại điềm gở cho gia đình.

Vậy theo góc nhìn đạo Phật, nên cải táng bốc mộ như thế nào để được an lành, lợi ích cho cả kẻ còn người mất? Kính mời các bạn cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

Bốc mộ là gì?

Bốc mộ còn gọi là cải táng, sang cát hay tắm rửa, đổi tiểu, thay áo, thay nhà cho người mất,... Tập tục này có rất nhiều tên gọi, tùy theo cách dùng của mỗi địa phương.

Trong khoản 8 điều 3 Thông tư 21/2021/TT-BYT của Bộ Y Tế định nghĩa về hoạt động bốc mộ hay cải táng như sau: “Cải táng là việc chuyển hài cốt để tiếp tục mai táng hoặc sang hình thức táng khác”. 

Tục cải táng bốc mộ đã có từ rất lâu đời, thể hiện tâm của người sống với người thân đã khuất. Họ tin rằng, làm như vậy thì người thân quá cố sẽ tốt hơn, vui hơn, được sang nhà mới đàng hoàng hơn. Đó là tâm lý của dân tộc ta: rất thương quý cha mẹ, thương quý đến cả xương cốt. Truyền thống này rất tốt, thể hiện sự khắc ghi ân nghĩa cha mẹ. 

Như trong kinh Vu Lan báo hiếu, chúng ta thấy Đức Phật lễ đống xương khô; mặc dù Ngài ở trên ngôi chí tôn, chí quý, Thầy cả ba cõi, cha lành bốn loài, thiên thượng nhân gian, thảy đều tôn kính. Bởi Ngài biết rằng: “Đống xương khô ấy, hoặc là ông bà hay là mẹ cha, của Ta thân trước, ngàn muôn ức kiếp, đời đã cách xa, bởi thế nay Ta chí thành kính lễ”. Vì thế, chúng ta nên làm lễ cúng bốc mộ với tâm như vậy.

Ngược lại, nếu đi bốc mộ cho cha mẹ, gia tiên xong nhưng về lại chẳng tin chẳng kính, bất hiếu, làm những việc ác nghịch thì việc sang cát bốc mộ cũng vô nghĩa. 

Bao nhiêu năm thì bốc mộ được?

Theo tập tục dân gian, sau khoảng 3 năm thì gia đình có thể tiến hành bốc mộ sang cát cho người mất. Bởi đối với loại đất tương đối ẩm ướt thì 3 năm là khoảng thời gian thân thể của một con người gần như phân hủy hết. Ở đồng bằng Bắc Bộ gọi đây là thời kỳ mãn tang. Còn những vùng đất khô thì lâu hơn, có khi 5 năm chưa phân hủy. 

Khoản 1 điều 9 Thông tư 21/2021/TT-BYT của Bộ Y Tế cũng quy định về thời gian cải táng bốc mộ như sau: “Tùy theo điều kiện chất đất, phong tục tập quán và tín ngưỡng của dân tộc, địa phương mà thời gian cải táng có thể khác nhau nhưng thời gian từ khi mai táng đến khi cải táng không dưới 36 tháng”.

Vì vậy, khi gia đình mong muốn bốc mộ sang cát cho người thân đã khuất, chúng ta có thể xem vùng đất nơi mai táng thi hài của người đó. Nếu đất có độ ẩm bình thường thì khoảng 3 - 4 năm có thể sang cát bốc mộ được; còn đất trên đồi cao khô thì có thể để lâu hơn.

Đồng thời, chúng ta học hỏi kinh nghiệm những người đi trước - những gia đình đã từng sang cát cho người thân ở đó để biết tại khu đất này, bao nhiêu năm có thể sang cát được. Đó là cách tham khảo tốt nhất mà không phải mời đến nhà ngoại cảm hay thầy phong thủy. 

Những điều kiêng kỵ khi bốc mộ - đúng hay sai?

1. Bốc mộ phải vào ban đêm?

Lý giải chuyện cải táng bốc mộ vào ban đêm, một số người cho rằng:

- Ban đêm không có ánh sáng mặt trời nên hương linh không sợ hãi. Nếu làm ban ngày, hương linh người đã khuất sợ không dám đến thì hồn không nhập được vào cốt.

- Cải táng bốc mộ ban ngày thì xương bị hỏng và đen.

Điều này là hoàn toàn không đúng. Vì như vỏ sò, vỏ ốc ngoài bãi biển, phơi nắng chang chang cả ngày nhưng vẫn trắng. Xương của con người cũng không khác. 

Còn về bản chất, lý do người xưa thường bốc mộ vào ban đêm là vì: các cụ muốn giữ hình ảnh đẹp của người đã mất cho con cháu và người thân trong gia đình. Vì khi người ấy mất, hình tướng lúc ấy vẫn còn nguyên vẹn, đẹp đẽ. Nhưng nếu cải táng, mở nắp quan tài lên sẽ thấy bộ xương trắng, sọ đầu lâu,... rất sợ. Nếu cải táng vào đêm tối, trời nhập nhoạng khó nhìn thì những hình ảnh ghê sợ không bị đọng lại trong tâm và bóng tối cũng khiến các hình ảnh rất dễ phai mờ.

Hiểu được bản chất như vậy, chúng ta có thể bốc mộ sang cát vào ban ngày. Người nào sợ có thể đứng ra xa, còn nếu không thì có thể đến gần để ngắm xương cốt người thân. 

Trong pháp tu của Phật có pháp quán bộ xương, gọi là bạch cốt quán. Quán bộ xương để thấy rằng mình cũng chỉ là bộ xương; mai kia chết đi cũng chỉ như vậy. Từ đó, chúng ta không đắm mê thân xác, dễ giải thoát. 

Như vậy, việc cải táng bốc mộ hoàn toàn có thể làm vào ban ngày để thuận tiện cho gia đình.

2. Con cháu không được bốc mộ trước ông bà, cha mẹ?

Trong gia đình, nếu con cháu mất trước ông bà, cha mẹ thì vẫn có thể bốc mộ sang cát trước, không hề có lỗi, không xảy ra vấn đề gì. Vì thế, quan điểm: con cháu không được bốc mộ trước ông bà, cha mẹ là không đúng. 

Việc bốc mộ sang cát có thể làm tuần tự, người nào mất trước, đủ thời gian rồi thì thực hiện trước. 

3. Không được bốc nhiều mộ cùng lúc?

Một số thầy bói nói rằng: không được cải táng nhiều mộ cùng lúc. Nếu bốc cả 4 ngôi mộ sẽ phạm phải chữ “tử”; bốc 3 ngôi mộ bị rơi vào kim lâu khiến gặp xui xẻo, vận hạn. Điều này không đúng theo quan điểm của đạo Phật. Vậy nên, với các gia đình có nhiều ngôi mộ cùng đến thời gian sang cát thì có thể bốc nhiều mộ cùng lúc mà không vấn đề gì. 

>>> Xem thêm: Xem bói có đúng không? Cách hóa giải vận hạn mà không cần xem bói 

Lễ cúng bốc mộ 

1. Trước khi bốc mộ sang cát

Trước khi sang cát cho người thân đã khuất, chúng ta nên làm lễ cầu siêu độ cho hương linh của người đó, tác phước hồi hướng cho họ. Nếu có duyên, gia đình có thể thỉnh những chư Tăng chân tu, giới đức đến làm lễ, khai thị cho hương linh. Hoặc gia đình trực tiếp về chùa làm lễ cầu siêu cho hương linh.

Trong kinh Vu Lan Bồn, qua câu chuyện Tôn giả Mục Kiều Liên cứu mẹ, Đức Phật dạy chúng ta cách để người sống làm lợi ích cho người thân đã khuất của mình. Đó là cúng dường lên thập phương Tăng, lấy phúc báu đó hồi hướng cho hương linh được siêu thoát. 

Hay trong kinh Địa Tạng Bồ Tát bổn nguyện, Đức Phật cũng dạy: “Như có người nam cùng người nữ nào lúc sanh tiền không tu tạo phước lành mà lại gây lấy những tội ác. Sau khi người mạng chung, hàng thân quyến kẻ lớn người nhỏ, vì người chết mà tu tạo phước lợi làm tất cả các việc về Thánh đạo, thời trong bảy phần công đức người chết nhờ đặng một phần, còn sáu phần công đức thuộc về người thân quyến hiện lo tu tạo đó”. 

Qua đây, chúng ta hiểu được rằng: khi làm những việc phước thiện và hồi hướng cho người thân quá cố thì sẽ sinh ra bảy phần công đức, trong đó một phần công đức người mất được hưởng, còn lại sáu phần công đức thì những người sống sẽ được hưởng. 

Vậy khi chúng ta phát tâm cầu siêu thì không chỉ sinh ra phước báu giúp cho hương linh được lợi ích, giác ngộ mà còn đem lại phúc lành cho chính những người đang sống đây. 

Làm như vậy, chúng ta có thể sang cát bốc mộ ngày nào, giờ nào, vị trí nào, hướng nào cũng được; không cần đặt nặng hay lo lắng chuyện gì. 

>>> Xem thêm: Lợi ích của việc làm lễ cầu siêu cho người đã mất 

2. Văn khấn bốc mộ

Quý Phật tử và các bạn có thể tham khảo các nghi thức cúng lễ bốc mộ dựa trên giáo lý đạo Phật sau đây, giúp cho hương linh quỷ thần được an ổn, hoan hỷ; gia đình được tăng phúc, bình an sau khi sang cát bốc mộ.

>>> Xem thêm: Các nghi thức cúng lễ sang cát (bốc mộ), chuyển mộ 

Trên đây là những chia sẻ của Thầy Thích Trúc Thái Minh, quý vị sẽ có cái nhìn đúng về tục bốc mộ cũng như biết cách bốc mộ cải táng cho ông bà tiên tổ; tránh những quan điểm sai lầm, mê tín. Từ đó mang lại phước phần cho gia tiên và lợi ích, an lành cho con cháu hiện đời.

Nếu còn điều gì thắc mắc về việc bốc mộ, các bạn có thể để lại bình luận dưới bài viết, gửi về chuyên mục hỏi đáp hoặc liên hệ. Kính chúc quý vị mạnh khỏe, an lạc!